ομορφοι άνθρωποι

Albert Einstein (1879-1955)
Γεννήθηκε στην πόλη Ulm της νότιας Γερμανίας και πέθανε στο Princeton. Οι γονείς του μετακόμισαν για επαγγελματικούς λόγους στο Μόναχο, όπου έμενε ένας αδελφός του πατέρα του, μηχανικός και από εκεί σύντομα στο Μιλάνο για καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές. Ο μικρός Αλβέρτος έμεινε οικότροφος σε σχολείο του Μονάχου. Στα 15 χρόνια του σταμάτησε το σχολείο, παραιτήθηκε από τη γερμανική υπηκοότητα, διέκοψε κάθε σχέση με την εβραϊκή κοινότητα και αναχώρησε στο Μιλάνο για να συναντήσει τους γονείς του.
Μετά από 1-2 χρόνια απραξίας σκέφτηκε να δώσει εξετάσεις στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, ως αυτοδίδακτος χωρίς απολυτήριο Λυκείου. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε και κάποιος καθηγητής τού συνέστησε να παρακολουθήσει μαθήματα Λυκείου στο Aarau. Εκεί παρακολούθησε στα έτη 1895 - 1896 την τρίτη και τέταρτη τάξη (για μαθητές 18 και 19 ετών)! Τελικά, μετά την ολοκλήρωση των σχολικών μαθημάτων, γράφτηκε ο 'Αινστάιν το 1896 στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης για να σπουδάσει εκπαιδευτικός τεχνικής παγγελματικής σχολής με φυσικομαθηματική κατεύθυνση.

Ένας από τους καθηγητές του, ο Πέρνετ, του δήλωσε μετά από λίγο καιρό ότι, έχει μεν ενδιαφέρον και θέληση, αλλά του λείπει το μυαλό! Ο βοηθός Ζάουτερ έγραψε αργότερα ότι ο φοιτητής 'Αινστάιν ήταν μοναχικός, δεν υπάκουγε στις οδηγίες των εκπαιδευτικών και πέταγε τα φυλλάδια με τις οδηγίες λύσης των προβλημάτων στα σκουπίδια. Όταν σε κάποιο εργαστηριακό πείραμα προκλήθηκε έκρηξη και τραυματίστηκε ελαφρά ο 'Αινστάιν στο χέρι, ρώτησε ο καθηγητής Πέρνετ το βοηθό του «Τί γνώμη έχετε για τον 'Αινστάιν, πάλι δεν υπάκουσε στις οδηγίες μου.» Ο δε βοηθός απάντησε «Δεν έχετε άδικο κ. καθηγητά, πάντως οι λύσεις που δίνει είναι πάντα σωστές και η μέθοδος πολύ ενδιαφέρουσα.» Επίσης, ο μεγάλος μαθηματικός Μινκόβσκι, ο οποίος αργότερα έμελε να συμβάλει αποφασιστικά στη μαθηματική τεκμηρίωση της «Θεωρίας της Σχετικότητας», δεν είχε εκτίμηση για τις γνώσεις του νεαρού σπουδαστή της Φυσικής.



Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του βρήκε ο 'Αινστάιν μία θέση ως βοηθητικός δάσκαλος στο Winterthur, απολύθηκε όμως μετά από λίγο, λόγω ανεπάρκειας. Ο ίδιος έλεγε στους γνωστούς του «Με προσέλαβαν ως βοηθητικό δάσκαλο και περίμεναν ένα Σωκράτη.» Ένας φίλος τον συνέστησε κάποια στιγμή στο διευθυντή του ελβετικού γραφείου ευρεσιτεχνιών στη Βέρνη. Δουλειά του ήταν να ετοιμάζει τα έγγραφα αναγνωρίσεως των ευρεσιτεχνιών και για το σκοπό αυτό έπρεπε να περιγράφει σ' αυτά κάθε εφεύρεση σύντομα, κατανοητά και περιεκτικά. Οι ίδιοι οι εφευρέτες δεν ήταν συνήθως σε θέση να περιγράψουν την εφεύρεσή τους. Εδώ αναδείχθηκε μια ικανότητα του 'Αινστάιν, να εμβαθύνει σε ξένες ιδέες και να αναγνωρίζει την ουσία μιας διαδικασίας ή ενός μηχανισμού, εντοπίζοντας ταυτόχρονα τυχόν σφάλματα. Ο ίδιος εξομολογήθηκε αργότερα ότι αυτή η δουλειά τον είχε συναρπάσει και αποτελούσε και το χόμπυ του, αντί να δημοσιεύει σε περιοδικά απανωτά επιστημονικές εργασίες χωρίς ενδιαφέρον.



Κι όμως, κάποια στιγμή δημοσίευσε το 1905 μία εργασία με τίτλο «Μία υπόθεση για τα κβάντα του φωτός», με την οποία επεκτείνει την ανακάλυψη του Πλανκ από το έτος 1900. Τυπικά γι' αυτή την εργασία του έλαβε ο 'Αινστάιν μετά από 16 χρόνια το βραβείο Νόμπελ. Και πάλι το έτος 1905 δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η «Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας». Με αυτή την εργασία διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχει απόλυτος χώρος και χρόνος, αλλά όλα εξαρτώνται από τον εκάστοτε παρατηρητή, είναι σχετικά ως προς τη θέση και την κίνησή του. Αυτή η εργασία προκάλεσε τεράστια εντύπωση στον επιστημονικό κόσμο! Έκτοτε άρχισαν να επισκέπτονται τη Βέρνη σημαντικοί επιστήμονες από όλο τον κόσμο για να γνωρίσουν τον παράξενο δημόσιο υπάλληλο. Η φήμη του 'Αινστάιν προέκυψε όμως κυρίως από το γεγονός ότι ασχολήθηκαν με τις εργασίες του κορυφαίοι επιστήμονες.



Το 1911 έγινε ο 'Αινστάιν καθηγητής στο γερμανικό Πανεπιστήμιο της Πράγας και μετά στο Βερολίνο, όπου παράλληλα με τα διδακτικά καθήκοντα ολοκλήρωσε και τη «Γενική Θεωρία της Σχετικότητας». Η θεωρία αυτή επιβεβαιώθηκε πειραματικά από 'Αγγλους επιστήμονες στη διάρκεια του α' παγκόσμιου πολέμου, με τη μέτρηση της απόκλισης του φωτός αστέρων, όταν αυτό περνάει από το βαρυτικό πεδίο μεγάλων μαζών, όπως αυτής του ήλιου. Αυτή η επιβεβαίωση έκανε τον 'Αινστάιν διάσημο και είναι περίεργο ότι η θεωρία της σχετικότητας, παρότι δυσνόητη ακόμα και για Φυσικούς, έγινε δημοφιλές ανάγνωσμα μεγάλου αριθμού μορφωμένων ανθρώπων, οι οποίοι μελετούσαν εκλαϊκευμένες περιγραφές, καλύτερη από τις οποίες ήταν για πολλές δεκαετίες αυτή του Μπ. Ράσελ.
Το 1933, όταν οι ναζί είχαν ήδη εκλεγεί στην κυβέρνηση της Γερμανίας, άρχισαν να συκοφαντούν τον 'Αινστάιν ως πράκτορα των Αμερικανών και των Αγγλογάλλων, ενοχλημένοι από το γεγονός ότι ως σημαντικότερος εκπρόσωπος της γερμανικής επιστήμης φαινόταν εκείνη την εποχή ένας εβραίος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναγκαστεί να αποχωρήσει ο μεγάλος ερευνητής από τη Γερμανική Ακαδημία Επιστημών, στην οποία είχαν κυριαρχήσει, όπως συμβαίνει πάντα στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, μετριότητες και αναρριχητές. Εγκατέλειψε επίσης της Γερμανία, αυτή τη φορά οριστικά, με προορισμό την Αμερική.



Με την εγκατάσταση του 'Αινστάιν στο Princeton, αρχίζει μια νέα περίοδος της ζωής του. Εκείνη την εποχή έκανε μεγάλη εντύπωση στην επιστημονική κοινότητα η ανακοίνωση του Μπορ ότι ο Χαν και ο Στράσμαν είχαν πετύχει σε εργαστήριό τους στη Γερμανία την πρώτη διάσπαση του ατόμου. Αμέσως άρχισαν οι ερευνητές να επαναλαμβάνουν αυτά τα πειράματα, βομβαρδίζοντας πυρήνες ουρανίου με ουδετερόνια. Αποτέλεσμα ήταν να απελευθερώνεται μια τεράστια ποσότητα ενέργειας, ανακάλυψη που οδήγησε στην κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ο 'Αινστάιν πείστηκε από συναδέλφους του επιστήμονες, κυρίως από τον Τέλλερ, να συμβάλει στον αγώνα για την κατασκευή της βόμβας, φοβούμενος ότι οι ναζί θα κυρίευαν όλο τον πολιτισμένο κόσμο, αν προλάβαιναν αυτοί να αποκτήσουν το καταστροφικό όπλο. Για το σκοπό αυτό έστειλε μία επιστολή στον πρόεδρο Ρούσβελτ και του παρουσίαζε τις δυνατότητες της ατομικής βόμβας και τους κινδύνους που δημιουργούσε η κατοχή της. Τελικά οι φόβοι της επιστημονικής κοινότητας για κατάχρηση επαληθεύτηκαν από την αντίθετη πλευρά, αφού η ατομική βόμβα που κατασκευάστηκς υπό τη διεύθυνση του Οπενχάιμερ χρησιμοποιήθηκε από τις ΗΠΑ εναντίον της Ιαπωνίας, μετά την ουσιαστική λήξη του πολέμου.
Στη συνέχεια και μέχρι τέλος της ζωής του δραστηριοποιήθηκε ο 'Αινστάιν στις κινητοποιήσεις για αφοπλισμό, αφού είχε καταστεί και η Σοβιετική Ένωση πυρηνική δύναμη και είχε αρχίσει ο «ψυχρός πόλεμος», υπογράφοντας συχνά διακηρύξεις με άλλους επιστήμονες, κυρίως με τον Μπ. Ράσελ που ήταν ο κατεξοχήν ηγέτης των κινημάτων για την ειρήνη και τον αφοπλισμό.


Ελισάβετ Α' (1533 - 1603)
Γεννήθηκε στο Γκρίνουιτς και πέθανε στο Ρίτσμοντ. Ο γάμος των γονέων της οδήγησε, του Ερίκου VIII και της Anne A Boleyn που ήταν ήδη έγκυος οδήγησε στην κατάργηση του καθολικισμού στην Αγγλία και στην ίδρυση της αγγλικανικής εκκλησίας, επειδή ο πάπας δεν δέχθηκε να ακυρώσει το γάμο του Ερίκου με την Αικατερίνη της Αραγωνίας. Αλλά το παιδί που γέννησε η Boleyn δεν ήταν ο επιθυμητός διάδοχος, αλλά η Ελισάβετ, οπότε ο Ερίκος αποφάσισε να κατηγορίσει τη γυναίκα του για μοιχεία και να την οδηγήσει στην εκτέλεση. Η Ελισάβετ χαρακτηρίστηκε ως εξώγαμο και μεγάλωσε τα περισσότερα χρόνια μακριά από το παλάτι. Η Katherine A Parr, η έκτη γυναίκα του Ερίκου, η οποία επέζησε του βασιλιά, πήρε πίσω την Ελισάβετ, μετριοπαθής προτεστάντρια, και φρόντισε για την μόρφωσή της.
Μετά το θάνατο του Ερίκου ανέβηκε στο θρόνο ο ετεροθαλής αδελφός τής Ελισάβετ, Εδουάρδος ΣΤ', επίσης προτεστάντης, ο οποίος λίγο πριν πεθάνει, όρισε ως διάδοχό του, όχι την Ελισάβετ, αλλά την Jane A Grey. Η Grey έμεινει στο θρόνο μόνο εννέα ημέρες και τη διαδέχθηκε το έτος 1553 η αυστηρά καθολική ετεροθαλής αδελφή της Ελισάβετ, Μαίρη. Στο εξής ήταν η Ελισάβετ υπό παρακολούθηση και το 1554 φυλακίστηκε λόγω κάποιας αυλικής συνωμοσίας. Όταν απελευθερώθηκε έζησε υπό περιορισμό.

Το 1558, μετά το θάνατο της Μαίρης, ανέβηκε η Ελισάβετ στο θρόνο, ως μοναδική απόγονος του Ερίκου. Αμέσως θεμελίωσε νομοθετικά την αγγλικανική εκκλησία, «Church of England» και ονόμασε τον εαυτό της ως «ανώτατη ηγέτιδα» αυτής της εκκλησίας και ως «παρθένα βασίλισα» (Virgin Queen). Ταυτόχρονα επέτρεψε όμως και διάφορες παραλλαγές αυτής της εκκλησίας, με αποτέλεσμα να θεμελιωθούν πολλές από τις σήμερα γνωστές προτεσταντικές εκκλησίες.

Το 1570 αναθεμάτισε ο πάπας την Ελισάβετ, με αποτέλεσμα να αρχίσουν δύσκολοι καιροί για τους καθολικούς στην Αγγλία. Ο «παπισμός» θεωρήθηκε στο εξής έγκλημα και εσχάτη προδοσία και περίπου 250 άνθρωποι εκτελέστηκαν, κυρίως Ιησουίτες. Όταν το 1568 καθαίρεσαν οι Σκωτσέζοι τη βασίλισα Μαρία Στιούαρτ, αυτή κατέφυγε στην Αγγλία και συνελήφθη. Η Ελισάβετ κράτησε την αντίζηλο 20 χρόνια φυλακισμένη και το 1587 διέταξε την εκτέλεσή της, επειδή ήταν ύποπτη για καθολική συνωμοσία. Αντιδρώντας ο Φίλιππος Β' της Ισπανίας, έστειλε ένα τεράστιο στόλο εναντίον της Αγγλίας, ο οποίος όμως κατεστράφη το 1588.

Αν και ήταν στόχος πολλών προξενιών με ευγενείς κάθε προελεύσεως, η Ελισάβετ δεν παντρεύτηκε ποτέ. Περιστοιχισμένη από ευφυείς συμβούλους κυβέρνησε στα 45 χρόνια της βασιλίας της με επιτυχία και έθεσε τις βάσεις για την παγκόσμια κυριαρχία της Αγγλίας. Ειδικότερα εξασφάλισε μια εποχή ειρήνης, δημιούργησε τις πρώτες οικονομικές βάσεις στην Αμερική, και προώθησε τις τέχνες και τα γράμματα. Ο όρος «ελισαβετιανή εποχή» είναι συνώνυμος με την Αναγέννηση στην Αγγλία. Μετά το θάνατο της Ελισάβετ σε ηλικία 70 ετών, ανέβηκε στο θρόνο ο προτεστάντης Ιάκωβος Α', γιος της Μαρίας Στιούαρτ.

Marie Sklodowska-Curie (1867 - 1934)

Η πολωνίδα Marie Sklodowska ήταν πολλαπλά εξαιρετική προσωπικότητα. Το 1891 εγκαταστάθηκε στη Γαλλία και άρχισε να σπουδάζει Φυσική στο Παρίσι. Δύο χρόνια μετά ήταν η πρώτη γυναίκα που πήρε πτυχίο Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Το 1895 παντρεύτηκε με τον χημικό Pierre Curie. Το ζευγάρι των επιστημόνων μελέτησε την ακτινοβολία που ανακάλυψε το 1896 ο Becquerel, για την οποία εισήγαγαν τον όρο «ραδιενέργεια». Ταυτόχρονα ανακάλυψε η Κιουρί τα ραδιενεργά στοιχεία Πολώνιο και Ράδιο. Για τις εργασίες σχετικά με τη ραδιενεργή ακτινοβολία πήρε μαζί με τον άντρα της και τον Μπεκερέλ το βραβείο Νόμπελ Φυσικής για το έτος 1903. Ήταν η πρώτη γυναίκα που βραβεύτηκε με βραβείο Νόμπελ.
Μετά από το θάνατο του άντρα της λόγω ατυχήματος, διορίστηκε ως διάδοχός του στη θέση καθηγητή και έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια Φυσικής στη Σορβόνη. Το 1911 πήρε και δεύτερο βραβείο Νόμπελ, αυτή τη φορά στη Χημεία, για την ανακάλυψή του στοιχείου Ράδιο. Έτσι, είναι η μοναδική μέχρι σήμερα περίπτωση επιστήμονα που πήρε δύο βραβεία Νόμπελ σε διαφορετικές επιστήμες


Κονφούκιος (551 - 479 π.Χ.)

Γεννήθηκε σε οικογένεια ευγενών χαμηλού βαθμού και έζησε σε μια μεταβατική εποχή, κατά την οποία το παλιό φεδουδαρχικό σύστημα της Κίνας διασπάστηκε σε επιμέρους κράτη, με αποτέλεσμα να αμφισβητηθεί η αξιοπιστία του συστήματος αξιών, στο οποίο στηριζόταν παραδοσιακά το κινέζικο κράτος. Στις συνεχείς περιοδείες του μάζευε ο Κομφούκιος (Confucius, Kongfuzi) γύρω του μαθητές, με τους οποίους επιδίωκε να επαναφέρει το παλιό ενιαίο φεουδαρχικό κράτος που είχε καταλυθεί.
Δεν υπάρχει δικό του συγγραφικό έργο, η διδασκαλία και η ζωή του έγιναν όμως γνωστά από το βιβλίο «Συζητήσεις» (λουν γιου), το οποίο περιλαμβάνει διαλόγους με τους μαθητές του. Θεμελειώδες θέμα του κομφουκιανισμού είναι η συνείδηση της παράδοσης. Στην κοσμοθεωρία του τοποθετεί ο Κομφούκιος απέναντι στη μοιρολατρική πίστη, την ιδέα ενός ουρανού, ο οποίος περικλείει τους ηθικούς νόμους της κοινωνίας που πρέπει να αναγνωρίσει ο άνθρωπος και να προσαρμόσει αντίστοιχα τη συμπεριφορά του. Έτσι μπορεί να ζει αρμονικά με τον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους.

Λόγω μιας σύνδεσης της διδασκαλίας του Κομφούκιο από το 2ο π.Χ. αιώνα με τον αυτοκρατορικό θεσμό, αποτελούν οι αξίες που πρευβεύει ο κομφουκιανισμός, όπως π.χ. η σοφία, η καλωσύνη, η αλληλεγγύη μεταξύ των συγγενών, η ανδρεία κ.ά., ακόμα και σήμερα θεμελειώδεις αξίες της κινέζικης κοινωνίας.

Λάο Τσε (4 αιώνας - 3 αιώνας π.Χ.)

Η μορφή του κινέζου φιλοσόφου Λάο Τσε (Lao Tzu) δεν ελέγχεται ιστορικά. Σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση ο Λάο Τσε ήταν ο παλαιότερος σύγχρονος του Κομφούκιου που έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ. Στα διάφορα φιλοσοφικά κείμενα παρουσιάζεται όμως ο Λάο Τσε μόνο από τον 3ο π.Χ. αιώνα, συνήθως ως αντίποδας του Κομφούκιου.
Επειδή στους περισσότερους κλασικούς του Ταοϊσμού ταυτίζεται συνήθως το όνομα με το έργο τού φιλοσόφου και, εφόσον ο Λάο Τσε είναι πράγματι ο συγγραφέας της συλλογής αφορισμών «Ντάο ντε Τζινγκ» (Το βιβλίο της οδού προς την αρετή) που αποτελεί το θεμελιώδες έργο του Ταοϊσμού, πρέπει να έζησε περί το έτος 300 π.Χ. Το Ντάο ντε Τζινγκ περιλαμβάνει βέβαια μεγάλο αριθμό πληροφοριών από παλιότερες εποχές και υπάρχει σε πολλές παραλλαγές, στην ενιαία του μορφή που διδάσκει την επάνοδο του ανθρώπου στην αρχέγονη απλότητα, πρέπει να ομογενοποιήθηκε όμως από ένα μοναδικό πρόσωπο και αυτό το πρόσωπο φαίνεται να είναι ο Λάο Τσε.

Στο πάνθεον του Ταοϊσμού βρίσκεται ο Λάο Τσε στην υψηλότερη βαθμίδα. Στους λαϊκούς θρύλους, αφενός έχει ενοποιηθεί με το μυθικό αυτοκράτορα Χουάνγκ Ντι, τον οποίο αναγνωρίζει και ο κομφουκιανισμός, στη θεότητα Χουάνγκ Λάο, αφετέρου αποτελεί μία προσωποποίηση του Ντάο, του αρχικού αίτιου του σύμπαντος που παρουσιάζεται περιοδικά σε πολλές μεταμορφώσεις ως σωτήρας του κόσμου.

Ludwig van Beethoven (1770-1827)

Γεννήθηκε στη Βόννη και πέθανε στη Βιέννη σε ηλικία 57 ετών. Είναι ο σημαντικότερος συμφωνικός συνθέτης και ένα κορυφαίο πνεύμα του ανθρώπινου πολιτισμού. Ολοκλήρωσε το «βιεννέζικο κλασικισμό» και εισήγαγε στην εποχή του ρομαντισμού.
Είχε καταγωγή από οικογένεια μουσικών και διδάχθηκε τη μουσική από τον πατέρα του (τενόρος στην αυλική χορωδία της Βόννης), μερικούς οικογενειακούς φίλους και περίπου από το 1780 από τον αυλικό οργανίστα Νέεφε. Από το 1784 αναφέρεται ο Μπετόβεν στις μισθολογικές καταστάσεις της αυλικής ορχήστρας, στην οποία όμως συμμετείχε ήδη από το 1783 ευκαιριακά ως αντικαταστάτης του δασκάλου του. Πρώτες συνθέσεις του Μπετόβεν δημοσιεύτηκαν ήδη αυτή την εποχή στη Βόννη. Το 1787 επισκέφτηκε για πρώτη φορά τη Βιέννη για να σπουδάσει ως μαθητής του Μότσαρτ. Μετά από 14 ημέρες αναγκάστηκε όμως να επιστρέψει στη Βόννη, λόγω βαριάς ασθένειας της μητέρας του. Όταν επανήλθε ο Μπετόβεν μετά από 5 χρόνια στη Βιέννη, ο Μότσαρτ είχε πεθάνει...

Το Δεκέμβριο 1790 έφτασε ο Χάυντν στη Βόννη, κατά το πρώτο ταξίδι του στο Λονδίνο και συναντήθηκε με τον νεαρό Μπετόβεν, ο οποίος επέστρεψε το Νοέμβριο 1792 στη Βιέννη για να συνεχίσει τις σπουδές του, αυτή τη φορά ως μαθητής του Χάυντν. Ο μαικήνας τού Μπετόβεν, κόμης Βάλντστάιν, τού έγραψε σε ένα σημείωμα: «Με την αδιάκοπη εργατικότητά σας θα παραλάβετε το πνεύμα του Μότσαρτ από τα χέρια του Χάυντν.»

O Μπετόβεν σπούδασε με τον Χάυντν μέχρι που αναχώρησε αυτός για το δεύτερο ταξίδι του στην Αγγλία το 1794 και συνέχισε πιο συγκροτημένες σπουδές με τους Αλμπρεχτσμπέργκερ και Ζαλιέρι. Οι συστατικές επιστολές που είχε ο συνθέτης από τους κηδεμόνες και φίλους του με προεξάρχοντα τον κόμη Βάλντστάιν, άνοιξαν στο μεγάλο συνθέτη τις πόρτες της βιεννέζικης κοινωνίας, στην οποία άρχισε να αναγνωρίζεται, παρά τις ανατρεπτικές απόψεις του και μία εμφανώς εκκεντρική συμπεριφορά του, σαν πιανίστας και βιρτουόζος αυτοσχεδιαστής. Το 1795 έδωσε ο Μπετόβεν το πρώτο δημόσιο κοντσέρτο του στο Burgtheater της Βιέννης. Οι στενές σχέσεις του συνθέτη με την κοινωνία ευγενών της Βιέννης εκφράστηκε και με τις πολυάριθμες αφιερώσεις έργων του (Μπρόινινγκ, Μπρούνσβιγκ, Κίνσκυ, Λιχνόσβσκυ, Λόμπκοβιτς, Ραζουμόφσκυ, Ρούντολφ).

Ήδη το έτος 1794 εκδηλώθηκε στο μεγάλο συνθέτη και δεξιοτέχνη πιανίστα ένα πρόβλημα βαρηκοΐας, το οποίο χειροτέρευε προοδευτικά και άρχισε να του δημιουργεί σημαντικά προβλήματα επικοινωνίας από το 1801, σε ηλικία 31 ετών. Υπό την επιρροή αυτού του γεγονότος έγραψε ο Μπετόβεν το έτος 1802 τη συχνά αναφερόμενη στις βιογραφίες του διαθήκη τού Heiligenstadt. Το έτος 1815 έδωσε ο μεγάλος συνθέτης το τελευταίο δημόσιο κοντσέρτο του και περί το έτος 1818 ήταν ήδη τελείως κουφός. Τα «τετράδια επικοινωνίας» που άρχισε να χρησιμοποιεί ο Μπετόβεν από αυτή την εποχή περίπου, πολλά από τα οποία έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, αποτελούν σημαντικά στοιχεία για τη ζωή και τις συνομιλίες του μέχρι το θάνατό του.

Η κηδεία του Μπετόβεν στη Βιέννη αποτέλεσε αφορμή για τη συρροή μεγάλου αριθμού καλλιτεχνών, πολλών διάσημων προσώπων και πλήθους απλών ανθρώπων, οι οποίοι συνόδευσαν το μεγάλο νεκρό στην τελευταία του κατοικία.





O Μπετόβεν αποτελεί ένα ορόσημο στην ιστορία της μουσικής και του πολιτισμού γενικότερα. Η συμφωνική μουσική (, ) αυτού του εξαιρετικού ανθρώπου και ιδιαίτερα η 9η συμφωνία του, διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην παγκόσμια πολιτιστική αυτογνωσία και συχνά ταυτίζεται με τους πιο ετερόκλητους εθνικούς και κοινωνικούς στόχους. Σε διάφορες ιστορικές στιγμές η 9η συμφωνία απετέλεσε μέσο εμψύχωσης και ανάτασης, μέσο παρηγοριάς και ελπίδας (). Το 1915 ορίστηκε αυτή η συμφωνία, ενός γερμανού συνθέτη, ως ο ύμνος των συμμαχικών δυνάμεων του α' παγκοσμίου πολέμου ενάντια στις λεγόμενες «κεντρικές δυνάμεις», Γερμανία και Αυστρο-Ουγγαρία. Στη συνέχεια υιοθετήθηκε δε η «Ωδή στη Χαρά» που συμβολίζει την ελευθερία και την αδελφοσύνη των λαών (... seid umschlungen, Millionen ...), ως ύμνος της Κοινωνίας των Εθνών, προδρόμου οργανισμού του ΟΗΕ. Απ' την άλλη πλευρά και τα συνέδρια του γερμανικού ναζιστικού κόμματος άρχιζαν με την εκτέλεση αυτού του έργου! Τέλος, η 9η συμφωνία αποτελεί τον «ύμνο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν αυτή εκπροσωπείται επίσημα σε διεθνείς διοργανώσεις και τελετές.

Η 9η συμφωνία αποτελεί όμως σημείο αναφοράς ακόμα και λαών που δεν σχετίζονται με την ευρωπαϊκή μουσική και τη γενικότερα πολιτισμική παράδοση της Ευρώπης, όπως του ιαπωνικού και του κινέζικου. Ιάπωνες αξιωματικοί, αιχμάλωτοι πολέμου ζήτησαν το 1918 να παιχτεί για ψυχαγωγία τους στο στρατόπεδο Bando που είχαν απομονωθεί, η 9η συμφωνία του Μπετόβεν, η οποία στα γιαπωνέζικα έχει ιδιαίτερο όνομα, Νταϊκού. Επίσης στην Ιαπωνία το 1944, ζήτησαν φοιτητές που είχαν επιστρατευτεί, να ακούσουν πριν αναχωρήσουν για το μέτωπο την 9η συμφωνία για να διατηρήσουν στο μυαλό τους κάτι που τους «θυμίζει την πατρίδα»! Θεωρείται δε παράδοση σ' αυτή τη χώρα να τραγουδιέται το χορωδιακό μέρος της 9ης συμφωνίας από τεράστιες χορωδίες 3, 5 και 7 χιλιάδων ατόμων, με αποτέλεσμα ένας εντυπωσιακός αριθμός Ιαπώνων ερασιτεχνών χορωδών να εξασκείται κάθε χρόνο για πολλούς μήνες στη μελέτη και απόδοση αυτού του έργου (). Στην Κίνα, το καθεστώς έχει την επίσημη θέση ότι η 9η συμφωνία εκφράζει τη «νίκη μέσα από την πάλη» του λαού ενάντια στους
καταπιεστές του. Έτσι η εκτέλεση αυτής της συμφωνίας αποτελεί σ' αυτή τη χώρα αποκορύφωμα πολλών εθνικών και πολιτικών εκδηλώσεων, όπου τραγουδούν την «Ωδή της Χαράς» και πάλι πολυπληθέστατες χορωδίες. Είναι λοιπόν εντυπωσιακό, πώς ένα ευρωπαϊκό μουσικό έργο των αρχών του 19ου αιώνα υιοθετείται από άσχετες μεταξύ τους πολιτισμικές παραδόσεις, αξιοποιείται διαχρονικά από τόσο ετερόκλητους κοινωνικούς και πολιτιστικούς φορείς και εντάσσεται στην προσπάθεια για επίτευξη τελείως αντιφατικών στόχων.

O Μπετόβεν αποτελεί, έτσι, ένα σημαντικό συνδετικό κρίκο της ποικιλομορφίας των πολιτισμών του πλανήτη μας. Στο πρόσωπο και στο έργο του έχει υλοποιηθεί η παγκοσμιοποίηση του πολιτισμού, πολύ πριν τεθεί σε κοινή χρήση αυτός ο όρος. Είναι προφανές ότι η σημασία του κορυφαίου αυτού μουσικού σχετίζεται και με τη μεταβατική εποχή που έζησε και δημιούργησε: Είχαν προηγηθεί ο Μπαχ και ο Μότσαρτ και ζούσε ακόμα ο Χάυντν. Αυτών το έργο (και βέβαια όλων των σύγχρονων και προγενέστερών τους) οδήγησε ο Μπετόβεν με την ιδιοφυΐα του στην αποκορύφωση. Ο ίδιος αυτός μεγάλος δημιουργός αποτελεί τον τελευταίο εκπρόσωπο της κλασικής και τον πρώτο της ρομαντικής περιόδου. Όλοι οι μεταγενέστεροι μουσικοί μέτρησαν τις δυνάμεις τους με σημείο αναφοράς το έργο αυτού του εξαίρετου ανθρώπου και η μεγαλύτερη τιμή γι' αυτούς ήταν να θεωρηθούν συνεχιστές του. Χαρακτηριστικά, ο Μπραμς έγραψε ότι συνέθετε τα μουσικά έργα του, κάτω από τη συντριπτική σκιά τού Μπετόβεν, «ακούγοντας πίσω μου τα βαριά βήματα ενός γίγαντα».


Φιόντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέβσκι (1821 - 1881)

Έδειξε από νεαρός ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία. Για να αφοσιωθεί αποκλειστικά σ' αυτή την τέχνη διέκοψε το 1844 τη στρατιωτική καριέρα που είχε ξεκινήσει κατ' επιθυμία τού πατέρα του και έγινε συγγραφέας. Το πρώτο έργο του Ντοστογιέβσκι, «Φτωχοί άνθρωποι» (1846), είχε επιτυχία και σύντομα ακολούθησαν άλλα έργα. Λόγω διασυνδέσεών του με επαναστατικούς σοσιαλιστικούς κύκλους συνελήφθη ο συγγραφέας το 1849 και καταδικάστηκε σε θάνατο, στη συνέχεια μετατράπηκε όμως η ποινή του σε τετραετή εξορία. Για τα χρόνια του στη Σιβηρία, όπου εκδηλώθηκαν οι πρώτες επιληπτικές κρίσεις, έγραψε στο βιβλίο του «Σημειώσεις από το νεκροτομείο» (1860-62).
Το 1859 ίδρυσε ο Ντοστογιέβσκι το περιοδικό «Βρέμια», με την απαγόρευση της κυκλοφορίας του οποίου έφτασε το 1863 στην οικονομική καταστροφή. Η ζωή τού συγγραφέα, ανάμεσα σε βαρειά άρρωστη σύζυγο και εντυπωσιακή ερωμένη, ζωή ταλαιπωρημένη από ασθένειες, πιστωτές και το πάθος του για τυχερά παιχνίδια, έγινε κόλαση. Παρ' όλα αυτά ή εξ αιτίας τους κατάφερε ο Ντοστογιέβσκι να συγγράψει αυτή την εποχή μερικά από τα σημαντικότερα έργα του, όπως «Έγκλημα και Τιμωρία» (1866), «Ο Ηλίθιος» (1868-69), «Οι δαίμονες» (1873) κ.ά.

Ένας δεύτερος γάμος και η επιτυχία του ως συγγραφέας ομόρφηναν τα τελευταία χρόνια του Ντοστογιέβσκι. Το βιβλίο του «Αδελφοί Καραμαζώφ» (1879-80) ήταν το τελευταίο έργο του μεγάλου συγγραφέα, με το οποίο συνοψίζει τις εμπειρίες όλης της ζωής του

Pablo Ruiz y Picasso (1881 - 1973)

Γεννήθηκε στη Μάλαγα από πατέρα δάσκαλο της τέχνης, τον Jose Ruiz Blasco. Στην ιστορία της τέχνης έμεινε όμως με το πατρικό όνομα της μητέρας του, της Maria Picasso y Lopez. Ο Πικάσο άρχισε από νεαρής ηλικίας να ζωγραφίζει και εισήχθη ήδη δεκαεξάχρονος στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μαδρίτης. Το 1897 πήρε χρυσό βραβείο με τον πρώτο πίνακά του που παρουσίασε στην Ακαδημία. Στην τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα έπιασε ο νεαρός ζωγράφος επαφή με την καλλιτεχνική πρωτοπορία της εποχής στη Βαρκελώνη, από την οποία ενημερώθηκε για τα καλλιτεχνικά ρεύματα στην Ευρώπη. Το 1904 μετακόμισε στο Παρίσι και μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο εγκαταστάθηκε στη νότια Γαλλία.
Ο Πικάσο ήταν ως ζωγράφος, γραφίστας, γλύπτης και δραματουργός ιδιαίτερα πολύπλευρος. Είναι ένας από τους πιο δημιουργικούς καλλιτέχνες της παγκόσμιας ιστορίας, αφού άφησε περίπου 20.000 αυτοτελή έργα του κάθε μορφής. Οι πίνακές του δείχνουν στο στιλ και στα μοτίβα μια ικανότητα για συνεχείς μεταλλαγές. Η εφευρετικότητα και η ευχέρειά του για πειραματισμούς δυσχεραίνουν την κατάταξή του σε μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική κατηγορία.

Δεν ήταν δε μόνο οι πίνακές του σε μεγάλο βαθμό ανανεωτικοί για τις καλλιτεχνικές αντιλήψεις, π.χ. δημιούργησε μαζί με τον Braque την τεχνοτροπία του κυβισμού, οι φιγούρες στους πίνακές του παραπέμπουν σε έργα της σύγχρονης πλαστικής. Αν και οι συνεχείς μεταταλλαγές του παρεξηγήθηκαν ως έλειψη συνέπειας, θεωρείται ο Πικάσο ο πρόδρομος και ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της ζωγραφικής του 20ου αιώνα.